خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل: عملیات طوفان الاقصی در شرایطی انجام می‌شود که توان آفندی حماس در بالاترین حد آن قرار دارد. مقایسه قدرت نظامی تهاجمی بازوی نظامی حماس یعنی گردان‌های عزالدین قسام در عملیات کنونی در این منطقه با سایر جنگ‌های بین رژیم صهیونیستی و غزه همچون جنگ ۲۲ روزه در سال ۲۰۰۸، جنگ ۸ روزه در نوامبر ۲۰۱۲ و جنگ ۵۱ روزه در جولای ۲۰۱۴، ۳ روزه ۲۰۲۲ نشان می‌دهد که حماس به صورت مستمر سعی در افزایش توانایی‌های نظامی خود داشته است.
جنگ ۲۲ روزه ۲۰۰۸
جنگ سال ۲۰۰۸ در طول روزهای ۲۷ دسامبر ۲۰۰۸ تا ۱۸ ژانویه ۲۰۰۹ را می‌توان سرآغازی بر توسعه توان نظامی حماس در جنگ با اسرائیل در نظر گرفت. اسماعیل هنیه معاون ریاست دفتر حماس در مورد این جنگ معتقد است که «جنگ اسرائیل علیه غزه در ماه دسامبر سال ۲۰۰۸ مقاومت را تضعیف نکرد، بلکه برعکس آن را قوی‌تر کرد. جنگ فرقان پایه و اساس فرهنگ مقاومت را ایجاد کرد. عملیات اسرائیل ناکام ماند و مقاومت نسبت به سال‌های پیش قوی‌تر شده و نیروهای خود را افزایش داده است.» در این جنگ حماس از سلاح‌های دستی نظیر خمپاره، بمب‌های ضدتانک، مسلسل یوزی و آر پی جی ۲۹ استفاده کرد.
در این جنگ تحولات بنیادینی در تولید موشک‌های مقاومت صورت گرفت. بیشتر مواد اولیه آن طبق تحقیقات کارشناسان به صورت قانونی از سرزمین‌های اشغالی خریداری شود. موشک‌های تاندوم و ۱۰۷ دیگر سلاح‌های مورد استفاده حماس بود. تاندوم اولین بار در ژانویه ۲۰۰۹ در نوار غزه به کار گرفته شد و در مجموع پنج بار در این جنگ استفاده شد. موشک ۱۰۷ نیز که بیشتر بر ضد استحکامات و موانع مورد استفاده قرار می‌گیرد برای نخستین مرتبه در ژانویه ۲۰۰۹ از سوی حماس استفاده شد.
جنگ ۸ روزه ۲۰۱۲
پس از آتش بس سال ۲۰۰۹ میان اسرائیل و گروه‌های جهادی فلسطین، اسرائیل با ادعای عدم توقف بمباران علیه خود و نقض آتش بس توسط حماس و جهاد اسلامی، عنوان می‌کرد که در پی پیروزی اخوان‌المسلمین مصر، حملات راکتی گروه‌های جهادی فلسطینی به اسرائیل افزایش بیشتری یافته و راکت‌های آنان به مناطق عمیق‌تری از اسرائیل نفوذ کرده‌اند. با وجود این، مقامات حماس ضمن تکذیب متجاوز بودن حماس اعلام کردند آنان نمی‌خواهند شاهد افزایش خشونت‌ها باشند.
بنابراین اسرائیل برای تحقق آنچه که متوقف ساختن حملات راکتی بی‌هدف از نوار غزه می‌خواند، در ۱۴ نوامبر ۲۰۱۲ با ترور رئیس ستاد نظامی حماس احمد الجعبری، عملیات نظامی خود را کلید زد. در این جنگ، مقاومت فلسطینی موشک فجر ۵ را برای اولین بار مورد استفاده قرار داد تا اولین موشک مقاومت باشد که تل‌آویو را هدف گرفته است. تبدیل شدن توازن وحشت بین اسرائیل و گروه‌های مقاومت، به توازن بازدارندگی و نمایش توان موشکی مقاومت و هدف قرار گرفتن تل‌آویو و قدس از موضوعاتی بود که در نتیجه تقویت توان راکتی حماس، بازدارندگی اسرائیل را با چالش مواجه کرد. نقطه اتکا اصلی رژیم اسرائیل، تقویت سامانه‌های گنبد آهنین بود. در این درگیری‌ها این رژیم مدعی شد که ۸۵ درصد از ۴۰۰ راکتی که از نوار غزه به سمت مناطق غیرنظامی و راهبردی شلیک شده بود را رهگیری و خنثی کرده است.
جنگ ۵۱ روزه ۲۰۱۴
در سال ۲۰۱۲ در ازای تعهد حماس مبنی بر جلوگیری از پرتاب راکت از غزه، اسرائیل، تقلیل ابعاد و شدت محاصره اقتصادی غزه را به اجرا می‌گذاشت. از آن زمان با وجود ادامه حملات محدود و مقطعی اسرائیل به اهداف و اعضای حماس، این گروه به منع راکت‌پراکنی از غزه به اسرائیل ادامه داد که در چند مورد نیز به بازداشت اعضای گروه‌های کوچک‌تر فلسطینی منجر شد. در این جنگ خم گردان‌های القدس شاخه نظامی جنبش جهاد اسلامی و هم گردان‌های القسام شاخه نظامی جنبش حماس از موشک‌های فجر ۵ برای حمله به شهر تل‌آویو استفاده کردند. گردان‌های القدس تاکید کردند که هدف از موشک باران تل‌آویو هدف گرفتن نتانیاهو جنایتکار در حین برگزاری کنفرانس مطبوعاتی‌اش در مقر وزارت جنگ رژیم صهیونیستی بود.
در جریان درگیری‌های سال ۲۰۱۴ نیز بیش از ۴۵۰۰ راکت در چند روز از سوی حماس به سمت سرزمین‌های اشغالی شلیک شد. از این تعداد تل‌آویو مدعی شد که بیش از ۸۰۰ مورد رهگیری و حدود ۷۳۵ مورد سرنگون شدند. گردان‌های القسام در سال ۲۰۱۸ در گزارشی که در زمینه جنگ ۵۱ روزه منتشر، یکی از ویژگی‌های حملات خود را به دست گرفتن زمام امور و غافلگیری دشمن عنوان کرد. «غافلگیری دریایی: عملیات در پایگاه دریایی زیکیم، غافلگیری خشکی: پاتک از جبهه پشت دشمن، غافلگیری توپخانه‌ای: رسیدن موشک‌ها به حیفا، غافلگیری هوایی: پرواز پهپادهای اطلاعاتی و هجومی به سمت عمق دشمن، غافلگیری تولیدات نظامی: استفاده از موشک‌های و سلاح‌های پیشرفته و جدید و جنگ رسانه‌های و روانی»
جنگ ۳ روزه ۲۰۲۲
رژیم اسرائیل تجاوز خود به غزه را با به شهادت رساندن تیسیر الجعبری فرمانده بخش شمالی گردان‌های قدس، شاخه نظامی جنبش جهاد اسلامی، آغاز کرد. جنبش جهاد اسلامی نیز در واکنش به این حملات قریب به هزار راکت به سمت مناطق گوناگون اراضی اشغالی شلیک کرد که خسارات زیادی به ویژه در شهرک‌های اطراف نوار غزه و نیز شهر «عسقلان» به صهیونیست‌ها وارد شد. قبل از آغاز این جنگ حماس قدرت پهپاد خود را نشان داد.
رسانه‌های اسرائیلی در می ۲۰۱۹ اعلام کردند که حماس از سلاحی جدید استفاده کرده است، به این صورت که پهپادی را مجهز به راکت دارای کلاهک جنگی کرده و این پهپاد قادر است اهداف زرهی مانند تانک و نیز باتری‌های سامانه‌های گنبد آهنین را هدف قرار دهد. آلکس فیشمن کارشناس نظامی روزنامه یدیعوت اظهار داشت که «حماس در سال‌های بعد به ارتقای سلاح ادامه خواهد داد و به ویژه در حال ارتقای سلاح از جمله امکان پرتاب بمب از پهپادهاست اما اقدام جدید (پهپاد مجهز به راکت) نشان‌دهنده پیشرفت این جنبش در توسعه صنعت سلاح است.
این پهپاد مجهز به راکت نسخه‌ای از پهپادهایی است که توسط ارتش‌ها یا «حزب‌الله» لبنان به کار گرفته شده است.» حماس در این جنگ توانست با شلیک موشک آ ۱۲۰، موشک ام ۳۰۲ برد مفید ۱۸۰ کیلومتر، موشک عیاش ۲۵۰ برد مفید ۲۵۰ کیلومتر و راکت‌های راکت فجر ۳، فجر ۵، قدس ۱۲، اس ۴۰، اس ۵۵، ام ۷۵، جی ۸۰، جی ۹۰ و موشک قسام با برد ۱۷۰ کیلومتر توانست جنگ را در کوتاه‌ترین زمان پایان دهد. قبل از آغاز این جنگ، صهیونیست‌ها در سال ۲۰۲۱ اعلام کردند که سامانه گنبد آهنین را برای مقابله با تهدیدات هوایی مضاعف از جمله رهگیری تهدید شلیک‌های همزمان راکتی و موشکی و همچنین رهگیری همزمان چندین پهپاد در آسمان را ارتقا داده‌اند. در مه ۲۰۲۱ بیش از ۴۵۰۰ راکت از سوی حماس شلیک شد و مقامات اسرائیلی مدعی موفقیت این سامانه در خنثی‌سازی ۹۰ درصدی راکت‌های پرتابی شدند.
نتیجه
مقاومت فلسطین و رژیم اسرائیل تا قبل از عملیات طوفان الاقصی در اکتبر ۲۰۲۳، چهار جنگ را پشت سر گذاشتند. در هر یک از این جنگ‌ها، حماس و گروه‌های مقاومت به طور پیوسته سعی در به روز رسانی توان نظامی و عملیاتی خود داشته‌اند. در واقع گروه‌های فلسطینی با کمک ایران به عنوان بازیگر محوری مقاومت توانسته‌اند توانایی تولید انواع راکت و موشک و سایر سلاح‌ها را به دست آورند و به این وسیله قدرت بازدارندگی خود را در مقابل دشمن افزایش دهند.
در این میان، طوفان الاقصی به عنوان عملیاتی ترکیبی، اوج توان تهاجمی حماس را به نمایش گذاشت. در این عملیات حماس در ابتدا در دور اول حملات خود بیش از ۵ هزار موشک را به سمت سرزمین‌های اشغالی شلیک کرد. در ادامه پاراگلایدرهای حماس با عبور از فراز خط مرزی و فرود در شهرک‌های اطراف ضمن انجام غافلگیری، شرایط را برای درگیری نیروهای زمینی فراهم کردند. هم زمان پهپادهای حماس نیز توانستند سلاح‌های خودکار موجود در دیوار مرزی را از کار انداخته و در نهایت نیروهای تخریب با ایجاد انفجارهای متعدد در دیوار حائل و استفاده از ماشین‌آلات سنگین، زمینه نفوذ کماندوهای حماس به شهرک‌های جنوب سرزمین‌های اشغالی را فراهم کردند.
با این حال، یکی از مهم‌ترین بخش‌های این عملیات مغلوب شدن سامانه گنبد آهنین بود که در جنگ‌های پیشین نظیر آن کمتر دیده شد. در واقع حماس پس از سال‌ها توانست نقطه ضعف این سامانه دفاع هوایی پیشرفته را در قالب شلیک هم زمان تعداد زیادی موشک پیدا کند. شلیک هماهنگ تعداد زیادی راکت در یک بازه زمانی کوتاه (بیش از ۵ هزار در ۲۰ دقیقه)، رهگیری همه اهداف را برای گنبد آهنین دشوار کرد.
الکسی لئونکوف کارشناس نظامی روس در این باره معتقد است: «حماس به دقت توانمندی‌های پدافند هوایی اسرائیل محاسبه کرده و سامانه‌های موشکی ضدهوایی گنبد آهنین اسرائیل را با تعداد موشک‌های شلیک شده سردرگم کرده است. برای سرکوب پدافند هوایی، وسایل حمله هوایی به گونه‌ای محاسبه می‌شود که تعداد آنها از توانایی‌های پدافند هوایی فراتر رود. اگر اسرائیل ۲۰۰ موشک رهگیر داشته باشد، باید ۴۰۰ موشک پرتاب شود. در این درگیری می‌توان گفت که حماس کاملاً برای حملات کنونی آماده بود و دقیقاً از توانایی‌های پدافند هوایی اسرائیل آگاهی داشت، تعداد موشک‌های خود را برای فشار بر گنبد آهنین محاسبه کرد.»
سجاد مرادی کلارده؛ پژوهشگر حوزه بین‌الملل
نظر شما